Dıs mı Zıs mı?

Yıllarca Türkiye'de Zıslarıma şaşıran arkadaşlarıma artık net bir açıklama bulmuşam...

Türkiye'de ingilizce THIS ve THAT kelimeleri İngilterenin batısında olan İrlanda'daki aksan ile DIS ve DAT olarak söyleniyor.

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliğinden çıkma tüm ülkelerdeki okullarda ise British ingilizcesine göre çocuklar okutulurdu.
Bize bu TH harfini D ile T arası bir ses olarak öğrettiler.

İrlanda aksanı (1:10 saniyeden sonrasına dikkat):


British İngilizcesi aksanı:

Keman üretmek iyidir

Paranın değeri aslında yoktur.

Evet yoktur.

Kolaylık için değiş tokuş işlemini iki adıma bölmüşler.

Keman üreten adam programcıdan program ister, ama programcı keman istemez.

Programcı pub’daki adamdan bira ister, ama pub’daki adam program istemez.

Pub’daki adam keman ister(ben de bilmiyorum neden), ama kemancı pub’a gitmez.

Bir değere sahip herhangi bir şeyi, değiş tokuş işlemi bitene kadar, geçici olarak temsil eden bir evrak düzenlemişler- adı para.

Para istiyorum demeyin, değiş tokuş için kullanabileceğim bir değer üretmek istiyorum deyin.

Keman ürettiğinizde dünya zenginleşir ama kimse fakirleşmez.

Buradan çıkarılacak ders: keman üretmek iyidir.

Hayalimdeki şirketten neleri bekliyordum

Bilgisayarımda eski yedekleri karıştırırken tam bir buçuk yıl önce yazıp da kenara attığım bir yazımı buldum.
O zamanlar paylaşmadım nedense - çekindim herhalde :). Ne kadar çok şey bekliyor bu adam diye düşünmesinler diye.
Dosyanın ismi "mükemmel şirket.docx" (microsoft'un reklamını yapmadan geçmeyelim).
Mükemmel şirket nasıl olmalıdır yazmaya çalıştım... Yazıya başlarken beklentilerimin listesi uzayıp gidecek ve ucunu getiremeyeceğimi sanmıştım, ama öyle değilmiş.. tüm beklentilerim 4 madde ile bitivermiş.
İşte içeriği...
------------------------------------------------------------------------------------------------------

• Ofiste soyunma odaları, duş kabini ve giysi dolabı olmalı. İş sonrasında spora veya başka bir aktiviteye gidecekler için çok iyi birşey.
• Ofiste dinlenme odası veya en azından uzun oturulabilecek(bacak uzatılabilecek) koltuk. Öğle arası kestirmek için.
• Çalışan gün içinde çalıştığı saatleri seçebilmeli. Örneğin dikkatini kod yazmaya toplayamıyor ise 2-3 saat ayrılıp kestirmek veya dışarıda deniz kenarında birşeyler içmek. Daha sonra akşam saatlerinde bunu telafi edebilmek. Örn: akşam saatlerde spor yapmak için zamanı kalmayanlar haftada birkaç gün, öğleyin 16:00 -17:00 gibi spor salona gidip biraz spor yapıp gelmek. Diğer günleri o iki saati telafi etmek için fazladan çalışmak.
• Hafta içi bir işi olması durumunda hafta içi tatil kullanıp Pazar günü o gün yerine çalışabilmek.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

hemen update:
eh şimdi diyeceksiniz... iyi ekip, yöneticiler, monoton olmayan görevler vs. da çok önemli... bunlar belli şeyler, geç.

Mühendislik Sektöründe Çalışacak Yabancı Uyruklular için Türkiye’den çalışma iznin alınması

Bu makalede Türkiye’de çalışma iznimi nasıl aldığım ile ilgili kendi tecrübelerimi paylaşacağım. Her şeyin tamamen doğru olduğunu iddia etmiyorum. Net ve güncel bilgiye ulaşmak için http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/yabancilar.portal sayfasını inceleyebilirsiniz. Eğer izin almayı kafaya koyduysanız mutlaka verdiğim adresteki tüm sekmeleri tek tek okumanız gerekiyor.

Çalışma izni alma işlemi daha önce aylar süren bir süreçti. Ankara’ya gelen her başvuru dosya yığınına ekleniyordu ve sıra bir türlü gelmek bilmiyordu. Şirketler de işlemleri hızlandırmak için özel ajanslardan hizmet almayı tercih ediyorlardı. Ajans’lar birkaç bin dolar karşılığında başvuru formundaki sahaları tek tek kontrol edip, eksik ve değerlendirmeyi olumsuz etkileyecek bilgilerin Ankara’ya gitmemesini sağlarlardı. Ayrıca değerlendirme sırası daha hızlı gelmesi için kimi ajans’lar özellikle dosya takibi-sorgulama işini üstlenirlerdi.

Neyse ki geçen seneden beri tüm başvuru işlemleri online alınmaya başlandı ve beklemeleri minimize etmek için bazı kanunlar getirildi. Örneğin değerlendirme sürecindeyken çalışma bakanlığı ilgili mercilerden görüş isteğinde bulunuyorsa (Mühendislik Odasından), 15 gün içerisinde cevap gelmediği durumda cevabın olumlu olduğu varsayılıyor (önceden varsayılmıyormuş) ama yine de bu konuda kesin ümitlenmeyin çünkü ilgili merciler genellikle süreyi aşmıyor.

Adım -0 Yurt içi Başvuru mu Yurt Dışı Başvuru mu Yapılacağı Kararı

İlk başvurular hem yurtiçi doğrudan çalışma bakanlığına yapılabiliyor, hem de yurt dışından Türkiye konsolosluklardan yapılabiliyor. Yurt içi başvuru yapabilmek için en az 6 aylık geçerli bir ikametiniz olması gerekiyor (öğrenim amaçlı ikamet sayılmıyor). Yurt içi başvuru işlemi yapacaklar doğrudan Adım-3’ten başlar.

Adım -1. Mesleğin Seçilmesi

Başvurular esnasında belirteceğiniz Mesleğinizi ve alacağınız ücreti belirlerken dikkat etmek gerekiyor. Türkiye’de bazı meslekler yabancı uyruklulara yasaktır(avukatlık, doktorluk, madencilik gibi).

Tam liste burada: http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/yabancilar.portal?page=yasak_meslekler.

Maaşınızın da belirli bir miktardan az olmaması gerekiyor. Örneğin Mühendis olarak çalışacaksanız Türkiye’de asgari ücretten en az 4 kat fazla alacağınızı yazmanız gerekiyor. (Bu rakamı sözleşmede belirtmek zorundasınız).

Eğer akıllılık yaptığınızı düşünüp Mühendislik bölümü mezunu olduğunuz halde Dış Ticaret Sorumlusu olacağınızı yazarsanız (daha az maaş göstermek için), sizin diplomanızı gördüklerinde yine Mühendis maaşı kadar maaş alıyor olmanız beklenecek (onlar da en az sizin olduğunuz kadar akıllı J ). İsterseniz üniversite mezunu olduğunuzu hiç belirtmeye de bilirsiniz ama bu durumda Türkiye’de gerçekten sizin niteliklerinize Sahip olan birinin var olmadığını Çalışma Bakanlığına ispatlamakta zorlanırsınız. Çalışma bakanlığı, işverenin başvuru form ’da belirtiği “Alacağımız yabancı personelin nitelikleri” ile aynı niteliklere sahip T.C. vatandaşı olan bir personeli 4 hafta içinde bulabiliyorsa, yabancıya çalışma izni verilmiyor. Örneğin, yabancı uyruklu çaycı alacağım diye başvurursanız, onlar işverene 4 haftada T.C. vatandaşı olan başka bir çaycı bulur ve başvurunuz ret edilir.

Maaş ile ilgili kurallar ve minimum sınırlarla ilgili bilgilere buradan ulaşabilirsiniz: http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/yabancilar.portal?page=izin_degerlendirme (5.madde)

Adım-2. Yurt Dışından Başvuru

Eğer en az 6 aylık ikametiniz varsa bu adımı geçebilirsiniz. İkametgâhınız yoksa aşağıdaki evraklar ile birlikte kendi ülkenizdeki Türkiye konsolosluğuna gitmeniz gerekmekte:

Çalışacağınız şirketten alacağınız evraklar:

·         Şirket İmza sirküleri

·         Çalışma davetiyesi veya ıslak imzalı İş sözleşmesi.

Sizin hazırlayacağınız evraklar:

·         Geçerli pasaport

·         Fotoğraflar

Burada dikkat edilmesi gereken noktalar: Çalışma Bakanlığının internet sitesinde yurt dışı başvurularda iş sözleşmesi yeterli diye yazmaktadır. Bazı ülkelerde (Örneğin Türkmenistan) bu sözleşme maalesef kabul edilmiyor, özellikle işveren tarafından düzenlenmiş davetiye mektubu isteniyor. İş davetiyesi nasıl hazırlanır konusunu makalenin sonunda Ek-1’de bulabilirsiniz.

Konsolosluğa evraklar teslim edildikten sonra, birkaç gün içerisinde tekrar gelmeniz söylenebilir. Tekrar gidildiğinde başvurunun Ankara’ya iletildiği söylenecektir. O andan itibaren 10 gün içerisinde işveren ile beraber İnternet’ten online başvurunun yapılıp evrakların Ankara’ya ulaştırılmış olması gerekmektedir.

Dikkat: Konsoloslukta başvurudan sonra küçük bir kâğıt tarafınıza verilecek. Kâğıt üzerinde başvuru tarihi ve 10 gün içinde Ankara’ya başvurunuzu tamamlamanız gerektiği yazıyor. Bu kâğıdın sadece bilgilendirme amaçlı olduğunu düşünebilirsiniz (ki ben öyle düşünmüştüm), hâlbuki verilen kâğıdı da Ankara’ya göndermeniz gerekiyor  - aksi halde bakanlıktan yurt dışından başvuru yapılmadı diye dosya geri gönderiliyor.

Kurallara göre konsolosluğa yapılan başvurudan sonraki 10 gün içerisinde işveren şirketin kendisi gerekli tüm evrakları hazırlayıp Ankara Çalışma Bakanlığına kargo ile göndermesi gerekmekte ve online başvuruyu kendisinin tamamlaması gerekmekte.  Ankara’da değerlendirme sonucu belli olduğu zaman ülkenizdeki konsolosluğa haber gelir. Konsolosluk sizi arar ve gelip vizenizi almanızı söyler. Bu süreç işlerken benim size tavsiyem, vizeyi ülkenizde beklemeden hemen Türkiye’ye gidip işveren şirketin işlemlerini kendinizin de takip etmeniz.

Adım-3. Online Başvuru

Türkiye’ye geri dönüldüğünde T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığındaki listede olan evrakları işveren şirket ile beraber hazırlanılıyor. Online Sistemde belirtilecek “Meslek”, “İşyeri Faaliyeti”, “Eğitim Durumu” gibi alanlar için seçenekler mevcut olacak. Yazılacak seçeneklerin zorunlu bir listesi var. Burada meslek sınıflandırmaları ve faaliyet sınırlandırmaları seçenekleri ile ilgili bilgiler mevcuttur. Şirketin sermaye yapısı,  noter imzalı diploma kopyası, noter imzalı pasaport kopyası gibi bir takım evraklar hazırlanmalı (İstenilen Belgelerin tam listesi) Hazırlanan evraklar scanner ile taratılmalı ve PDF formatına çevrilmeli ardından da Online Sisteme yüklenmeli.

PDF formatında evraklar online sisteme aktarılırken şunlara dikkat etmek gerekiyor: Her evrağın ayrı bir PDF dosyasında olması gerekiyor. Asıl olarak kargo ile gönderilen evraklar arasında olmayan herhangi bir belgenin PDF hali sisteme yüklenmemelidir. Tam tersi şekilde de istenilen evraklardan biri PDF olarak gönderilmeyip sadece aslı gönderilirse, bakanlık o evrağı taratıp da sisteme kendisi yüklemez yani evrağın aslını dosyaya dâhil etmez – o kadar.

Dikkat: Online başvuru yaparken yurt dışı başvuru numarası istenebilir. Bu numara bireyin kendi ülkesindeki konsolosluktan hemen verilmeyebilir çünkü başvuru numarası konsolosluklara da başvurudan birkaç gün sonra gönderiliyor. Türkiye’de bulunulan süre içerisinde birey kendi ülke konsolosluğunu arayıp yurt dışı başvuru numarasını sorgulayabilir. (Ülkeden ayrılmadan başvuru numarası alınırsa muhakkak çok daha iyi olacaktır).

Online başvuru süreci birkaç güne yayılabilir, işveren PTT’den aldığı online imza ile başvuru sitesine giriş yapıp formu parça-parça doldurulabilir. Bütün bilgiler tamamlandıktan sonra “Başvuruyu Gerçekleştir” gibi bir tuşa basılıyor. Bu işlem tamamlandığında girilen tüm bilgiler ayrı bir ekranda açılır. Açılan ekrandaki görüntünün 4 nüsha olarak yazdırılması gerekmekte.

Bastırılan 4 başvuru formu kopyasının ve diğer istenilen evrakların kargo ile Ankara Çalışma ve Sosyal Bakanlığına gönderilir. Ankara’ya dosyanın ulaşması süresinden yabancı uyruklunun kendi ülkesindeki konsolosluğa yapılmış olan başvurudan itibaren 10 gün geçmemesine özellikle dikkat edilmeli.

Adım – 4. Değerlendirme Süreci

Ankara’da değerlendirme süreci boyunca gerçekleşen her adım işverenin verdiği eposta adresine gelecektir. Online başvuru sırasında verilen mail adresinin doğruluğuna ayrıca dikkat edilmeli çünkü dosyanın takibi ile ilgili mailler vermiş olunan mail adresine gönderilecektir.

Çalışma Bakanlığında değerlendirme belirli kriterlere göre yapılır. Kriterlerin listesi incelemenizde mutlaka fayda olacaktır.

Buraya kadar bütün adımlar gerekli şekilde tamamlanıp bütün bilgiler sağlandıysa yaklaşık 20-30 gün içerisinde “Başvurunuz Okey” diye bir mail alınacaktır. Bu mail size gönderildikten sonra Çalışma Bakanlığı ülkenizdeki konsolosluğa, “Başvuruyu yapan kişiye çalışma izni verildi, 1 yıllık vize verebilirsiniz.” Anlamında geri dönüş yapıyor. Ardından konsolosluk, başvuruyu yapan kişiye telefon ile ulaşmaya çalışacak. Bu yüzden Adım 2 sırasında konsolosluğa verilen telefon numarasının geçerli olmasına ve doğru numara verildiğine ayrıca dikkat edilmeli. Özellikle de başvuru yapan yabancı uyruklu kişi Türkiye’deyken kendi ülkesinde telefon numarası arandığında kişinin ailesinden birinin telefona çıkması çok daha faydalı olacaktır. Çok detaya girmeden özetlemek gerekirse vize hazır olduğuna dair eposta geldikten sonra, kişinin kendi ülkesindeki Türkiye konsoloslusluğuna pasaportu ile gitmesi gerekiyor. Çalışma izni masrafı ödenekleri için yanında yaklaşık 400$ ( izin masrafı ödenekleri için konsolosluktan gerekli bilgi alınmalı) olması gerekmekte.

Adım – 5. İşe Başlama

1 yıllık vize pasaportunuza basıldıktan sonra Türkiye’ye teoride 3 ay içerisinde giriş yapılabilir. Giriş yapıldıktan sonra 1 ay içerisinde ilinizdeki emniyet müdürlüğü yabancılar şubesinden ikamet tezkeresi alınması gerekmekte. İkamet tezkeresi için bir yıllık vize ücreti talep edilebilir. (Türkmenistan uyruklulara bu sene vize ücreti kalktığından ikamet tezkere ücreti ödemesi yapılmadı)

Adım – 6. Meslek Odasına Üyelik

Dikkat: Mühendislere çalışma izni verildiğinde branşı olduğu Mühendislik Odasına üye olma şartı vardır. İkamet kurallarına göre izin aldıktan sonra 3 ay içinde ülkeye giriş yapabiliyorsunuz, fakat Meslek odalar bu hakkımızı gözardı edip, izin verilme tarihinden hemen sonra Odaya Üyelik zorunluğunuz olduğunu hatırlatan bir mektup tarafınıza göndereceklerdir. Meslek odasından gelen Mektubu aldığınız tarihten itibaren 1 ay içerisinde üyelik gerçekleşmezse Çalışma izni iptal olması için bakanlığa şikayetçi olacaklarını mektupta özellikle altını çizmektedirler. Bu yüzden 3 ay beklemeden, çalışma izni alır almaz Türkiye’ye gelip çalışmaya başlamanız tavsiye edilir.

Meslek Odasına üye olunurken bazı sürprizlerle karşılaşmak maalesef kaçınılmaz. J Türk vatandaşlarına göre 10-15 kat daha fazla kayıt ücreti ve aidatı istenebilir. Örneğin Elektrik Elektronik Odasında Türk vatandaşlara aidat 15 TL civarı iken, yabancı uyruklulara kayıt ücreti 450 lira ve her ay 145 lira da aidatı mevcut.

Türk vatandaşlar ile aynı miktarda(az) aidat ödemek için Türk soylu olduğunuza dair bir belgeyi Meslek Odasına ibraz edebilirsiniz(türk soyluysanız). Ancak üniversitede öğrenci iken Türk Dünyasından alınan Türk Soylu ’dur yazısı kabul edilmiyor. İl Nüfus Müdürlüğü tarafından verilen Türk Soylu kimliği alınması gerekmekte böylece Türkiye vatandaşı olan kişilerle aynı aidat ücreti ödemesi yapılabiliniyor. Türk Soylu Belgesi almak için bu web sayfasında ki  evraklar ile bulunulan şehirdeki İl Nüfus Müdürlüğüne müracaat edilmesi gerekmekte. Bu sürecin en eğlenceli, en tezat ve en garip kısmı Türk Soylu belgesinin alınması için gerekli evraklar arasında yine Türk Soylu Belgesinin olması. J  

O istenilen belgeyi de kişinin kendi konsolosluğundan alması gerektiği söylenir, konsolosluk arandığında Türk Soylu Belgesi’ni ilk defa duydukları öğrenilir. Daha sonra İl Nüfus Müdürlüğünün Genel Müdürlüğü arandığındaysa evrakların kendilerine gönderilmesi talep edilir ve ardından evraklar geri iade yapılırken açıklama olarak bu evrakların kendilerine değil de bağlı bulunulan şehirde ki İl Nüfus Müdürlüğüne müracaat edilmesinin gerektiği yazılır ki işin tuhaf tarafı zaten ilk başlanılan yerin zaten orası olması.

Birkaç aydır bir şirkette çalışıyorum. Türk Soylu Belge’si konusunu bir türlü sonuca ulaştırmaya fırsatım olmadı ama bu belgeyi mutlaka elde etmeye kararlıyım. Yolunu bulduğumda da mutlaka paylaşacağım.

Eğer Türk Soylu Belgesinin nereden alındığına dair bilgi olan varsa paylaşırsa çok sevinirim.

Sonuç

Çalışma izniyle alınan ikamet tezkeresi ile 5 yıl Türkiye’de kalındıktan sonra vatandaşlık alma hakkı doğuyor. Eğer Türkiye vatandaşlığı düşünülüyorsa, iş gereği bir yurt dışına çıkılırsa 5 yıl Türkiye’de devamlı kalma süresi için toplanılan süreye etki edip etmeyeceğinin Emniyet Müdürlüğünden sorgulanması tavsiye edilir.

Ek1:

Çalışma davetiyesi nasıl hazırlanır:

Türkiye Cumhuriyeti Aşkabat Büyükelçiliğine;   Sayın Türkiye Cumhuriyeti Aşkabat Büyükelçiliği, Şirketimiz, “XXX Bilgisayar Sistemleri Tic. San. Aş.” 1992 yılından beri faaliyet göstermekte ve Türkiye’de “XXX ve Lojistik Otomasyonu” uygulamalarda öncü bir firmadır. Dış Ticaret kolumuzda hizmet kalitemizi arttıracak; Türkçe, Rusça ve İngilizce dillerine tamamen hâkim; Teknik bilgisayar terimlerini iyi bilen; tercihen XXX bölümünden veya benzeri bölümlerinden mezun olan yabancı bir personel ihtiyaç duyduğumuzun kanaatine vardık. Bilgileri aşağıda olan Türkmenistan Vatandaşı olan kişinin Çevirmen göverinde kullanılmak için çalışma izni müracaatının gerçekleşmesi için gereğini yapmanızı arz ederiz. Türkmenistan Vatandaşının Kimlik Bilgileri:   Adı: Vasiliy Soyadı: Vasilyev Baba adı: Saşa Ana adı: Maşa Doğum Yeri (Ülke Adı): Türkmenistan Pasaport no: A1234567 Pasaportun Son Geçerlilik Tarihi: 01.01.2020 Pasaportun Verildiği Makam: XXXX Doğum Tarihi (Gün, ay, yıl): 01.01.1987 Türkmenistan ikametgah adresi XXX köç. 01. XXX ş. Türkmenistan XXX Bilgisayar Sistemleri Tic. San. Aş.

 

Yazan: Nariman Aga-Tagiyev & Çiğdem Tanker

http://sosyamobilite.com/2011/10/18/muhendislik-sektorunde-calisacak-yabanci-uyruklular-icin-turkiyeden-calisma-izni-alinmasi/

Anlamsal Web ve Ontoloji

İnsanın hafıza modeli

 

Günümüzde, piyasa ile rekabet edebilmek için şirket içindeki verileri saklamak, işlemek, hızlı ve anlaşılır bir şekilde paylaşmak şart olmuştur. Bir takım araçlar bunun için mevcut – takvimler, ortak dosya depoları, çeşitli listeler. Ama bazen bunlar yeterli olmuyor.

İki çalışan arasında, elektronik ortamda bilgi paylaşımın, en az bilgi kaybı ile ne şekilde ve hangi formatta gerçekleşmesi gerekiyor? Bu uzun zamandır uğraşılan bir bilgisayar bilimi konusudur. Bu makale, konuya bir çözüm seçeneği olan Ontoloji(varlık felsefesi) ve Anlamsal web hakkında kısa bilgiler içermektedir.

Bir örneği ele alalım. Belirli bir satış elamanın, belirli bir dönemde, belirli bir müşterinin, belirli bir satıştaki, belirli bir satış kalemi ile ilgili belirtilen notlara ulaşmak isteniyor.

Burada bir bilgi zinciri söz konusu. Aranan notlara ulaşmak için başlangıç noktası olarak belirli bir müşteriyi sistemde bularak başlayabiliriz, ya da önce satış temsilcinin belirli dönemde yapılan satışları listelenebilir, oradan ilgili müşteri için kısıt verilebilir. Görünen o ki eğer aranan bilgiyi başka birisi girdiyse o bilgiyi bulmak için biraz şansa ve tahmine ihtiyaç vardır.

Peki, yazılı dokümanlardan tam olarak aranan bilgiye ulaşmak için zorlandık. Kolay yolu var elbette: Gidip o satışı gerçekleştiren plasiyeri bulup, doğrudan bilgiyi ondan çekmeye çalışalım(insan dili kullanarak).

Burada izlenen yol nasıl olacak?

-          Abi, geçen dönem(“A” dönemi)

-          “B” müşterine gitmiştin

-          “C” satışı gerçekleştirmiştin ya

-          “D” ürünü istemişlerdi

-          O ürün ile ilgili bir takım notlar belirtilmişti

-          Tamam hatırladım – o notları falanca deftere yazmış olmam gerekiyor

Göründüğü gibi bir bilgiye ulaşmak için bir bilgi patikasını izlemiş olduk. (Şekil-1)

Şekil 1 – Bilgiye ulaşmak için örnek patika

Burada dikkat çekilmesi gereken bir nokta var: Satış elemanların kullandığı CRM(Müşteri İlişki Yönetim) sisteminde “A” satış dönemi ile o dönemde satış gerçekleşen “B” müşterisi arasındaki ilişkiyi temsil eden bir kayıt saklanmıyor olabilir. Ama satış elemanlar arasında geçen dialogda, hangi satış döneminden bahsedildiğini kesinleştirildikten sonra, ilgili müşteriden bahsedilmeye başlandı. Soru sorulan kişi nasıl doğrudan bir satış dönemi kavramı ile müşteri kavramını ilişkilendirebilmiş? Aslında beyinde ufak bir bilgi çıkarsaması gerçekleştirdi. Onun aklında daha önce kabul ettiği bir kural var: eğer belirli bir dönemde, belirli bir satışın müşterisi B ise, o zaman o dönemde B müşterisi ile iş yapılmıştır. Bu bilgi, çıkarsama yoluyla elde edildiğinden, bu bağlantı şekil-1’de kesik çizgi ile gösterildi.

Bazı araştırmalara göre insanın hafızasında bilgiler bir birine bağlı kavramlar olarak saklandığından bahsedilmektedir. Bilgisayar bilimlerinde bu tür veri yapı “Graph” veri yapısı olarak tanımlanmaktadır. Belirli bir bilgiye ulaşmak için belirli bir yerden başlamak gerekiyor ve bağlar(ilişkiler) üzerinden aranan kavrama(bilgiye) ulaşılır. Aranan bilgi ne kadar çok beyindeki farklı kavramlar ile ilişkilendirilir ise o biliye o kadar kolay ulaşılabilir(hatırlanır).

Anlamsal web ve Ontoloji kavramları

Anlamsal web kavramı, dünyadaki tüm web sitelerdeki bilgilerin sadece insanın okuyabildiği şekilde göstermek yerine makinenin anlayacağı ve çıkarsama yapabileceği formatta saklamak anlamına gelir. Web servis’ler yaygın olmadığı zaman bu düşünce çok modaydı. En sevilen örnek, sistem kendi kendine otel sitesine bağlanıp yer bilgisini öğrenecekti, araba kiralama şirketine bağlanıp araba durumu öğrenecekti. Siteler bu tür bilgileri artık web servis ile dışarı sundukları için anlamsal web’in yayılması biraz rafa kalktı gibi(bkz:”semantic web öldü”).

Ama ortada yalnış bir anlama var. Anlamsal web teknolojide bilgilerin web üzerinde anlamlı bir şekilde dağıtılmış olması en heyecan verici bir özellik olarak görmüyorum. En değerli özelliği, alt yapıda tüm bilgilerin tablolar olarak saklamak yerine, kavram ve o kavramlar arasında nasıl bir ilişki olduğu gösteren veri yapısında tutulmasıdır ve tanımlı olmayan ilişkileri ortaya çıkarsama yapılmasına sağlayan kuralları tanımlayabilme olanağıdır. Bu tür bilgi tutma tekniği ontoloji ile adlandırılmaktadır. Asıl espiri verilerin tablolarda değil(ilişkili veritabanlar), üçlü demeçler halinde tutmaktır. Bu maksimum esneklik sağlar. Son kullanıcının bile alt yapıdaki bilgi şemasını değiştirmesine olanak sağlar.

Ontolojİ’nİn yapItaşlarI

Kavram(Entity)

İnsan beyinde tüm bilgiler kavramlar ve kavramlar arasında ilişkiler cinsinden  tutulduğundan ilk bölümde bahsedilmişti. Anlamsal web’de kavramlar belirli bir çeşidi veya sınıfı ifade etmek için kullanılır. Örnek olarak, Şehir, Üniversite, İnsan, Kedi, Puğaça – bunlar hepsi bir kavramdır. Kavramlar bir nesne olmak zorunda değildir. Başarı, Renk, Mutluluk, Toplantı – bu kelimeler de söylendiğinde aklımızda belirli bir kavram canlanıyor.

Örneklem(Instance)

Kavram olarak adlandırdığımız belirli bir çeşidin veya cinsin bir örneklemidir. Örneğin Ege Üniversitesi, Üniversite kavramının bir örneklemidir.

Bir örneklem tipinde olan birden çok kavram var olabilir.

Hem kavramın, hem örneklemlerin de başka kavramlar ve örneklemlerle ilişkileri(bağları) olabiliyor.

Demeç(Statement)

İnsan beyindeki bir bilgi en küçük parçalara bölündüğü zaman, bir işe yarar bu bilgi parçası en az üç kısımdan oluşması gerekiyor : ne, neyle, nasıl bir bağı var. Böyle üçlülere Ontoloji’de “Statement” veya “Triple” olarak anılır.

Örneğin Şekil 2’de gösterilen örnekte kavramlar arasında düz çizgili olan bağlantılar bilinen ilişkiler olduğunu varsayarsak, tüm bilinenleri üçlü demeçler cinsinden listeleyebiliriz:

Ne(Subject)	Neyle(Object)	Nasıl bir ilişkisi var(Predicate)
A satış dönemi	C satışı	İçerir
C satışı	B müşterisi	İçerir
C satışı	E satış kalemi	İçerir
E satış kalemi	D ürünü	Temsil eder
E satış kalemi	Satış kalemi ile ilgili not	İçerir

Tablo 1 - Demeç listesi her bir satır bir demeci temsil etmektedir.

Şekil 2 - Örnek Ontoloji

Çıkarsama(Inference)

Şekil 2’deki örnekte gösterilen ontoloji için hazırlanan demeçler arasında “A” satış dönemi ve “B” müşterisi arasında doğrudan bir ilişki tanımlı değil(düz çizgi ile bağlantı gösterilmedi).

İnsan da bildiği herşeyi bir yerden duymuş veya görmüş değildir – bazı bilgileri aklında var olan kurallara uygun olarak çıkarsama yoluyla elde edebiliyor.

Örnek olarak, çok bellidir ki, eğer belirli bir dönemde belirli bir müşterinin satışı gerçekleştiyse, o zaman o dönemde ilgili müşteri ile iş yapılmıştır. Böyle kurallar ontoloji çıkarsama araçlarında tanımlanabiliyor. Bilgi araması yapıldığında var olan demeçler üzerinde bu kuralları da çıkarsama aracında çalıştırıp ilave bilgiler elde edilebilir.

Kalıtım(İnheritance)

Bazı kavramlar diğer kavramları daha net olarak ifade etmek için kullanılır. Örneğin “Okul” bir kavramdır. “Meslek okulu”, “okul” kavramının biraz daha net veya dar bir tanımıdır.

Bir başka ilginç örnek: “çalışıyor olmak” ilişkisi ve “yönetiyor olmak” ilişkisini kapsıyor.

İlişkisel veri tabanlarda ve nesne tabanlı programlarda, kavramların bir birinden kalıtımı simule edilebiliyor. Ama kavramların arasındaki ilişkiler bir birinden kalıtlanamıyor. ikinci örnekte ilişki kalıtımı başka veri yapılarda rastlanmamaktadır. Bu özellik diğer tüm yapılardan anlamsal web’i çok farklı kılmaktadır ve esneklik sağlamaktadır.

Kalıtım ve Çıkarsama kavramların gücünü sergilemek için küçük bir örnek gösterilecek:

Şekil-3 ve Şekil-4’ te iki adet demeç var. Anlıyoruz ki eğer bir kişi bir yerde yöneticilik yaptıysa, o zaman o yerde mutlaka çalışmıştır.

Bu kuraldan yola çıkarak yukarıdaki iki demeçten bir kaç tane daha bilgi çıkarılabilir.

Şekil’lerden Bu iki bilgi biliniyor:

Yönetmek, Çalışmak ilişkinin daha özel halidir.

Ahmet bey, ABC meslek okulunda yöneticilik yaptı.

Bu iki bilgi üstteki iki bilgilerden çıkarsama yoluyla elde edilebilir:

Ahmet bey ABC meslek okulunda çalıştı.

Ahmet bey bir okulda çalıştı(Okul, meslek okulun daha genel kavramı)

Hangİ durumlarda verİlerİ ontoloJİ olarak saklanmasI uygundur?

Semantic web ile ilk tanıştığı zaman çoğu uzmanlar, ilişkili veritabanlar ile işleyen tüm sistemleri semantic web’e uyarlamaya bakarlar. Ve herşey ontology yapılırsa iyi olur gözüyle bakıyorlar. Ama en doğrusu bu değildir – her sistemde kullanılan bilgiler ontoloji olarak saklanmasına gerek yoktur. Tam olarak hangi durumlarda kesinlikle bilgiler ontoloji olarak saklanması daha uygundur sorusuna cevap verebilmek için bir analiz gerçekleştirdim. Aşağıdaki listeden 1,2,4 koşullar varsa ontoloji kullanılması düşünülebilir, 3. Numaralı koşulu taşıyan sistemler başka klasik yöntemlerle  de gerçekleştirilebilir - Ontoloji kullanmak şart değil.

1.       Domain’de bir çok çeşit kavram varsa, ve bu kavram çeştilerin zamanla artma eğilimi gösteriyorsa

2.       Domain’deki kavramlar arasında birden çok çeşit ilişki olabiliyorsa. Ve ilişki çeşitleri belirli sayıda olmayıp zamanda çoğalma eğilimi gösteriyorsa.

3.       Kavramlar arasında hiyerarşik yapılar çok fazla ise(bir birinden türeyen, bir birini genişleten kavramlar).

4.       Kavramlar arasındaki ilişkiler içinde de bir hiyerarşi varsa.